مناظره درباره سجده بر تربت امام حسینیکی از علمای اهل تسنن که از فارغ التحصیلان دانشگاه الازهر مصر است به نام «شیخ محمد مرعی انطاکی» از اهالی سوریه بر اثر تحقیقات دامنه‌دار به مذهب تشیع گرائید و در کتابی به نام «لماذا اخترت مذهب التّشیّع» علل گرایش خود را با ذکر ملاک متقن بیان نموده است. ما در این جا به یکی از مناظرات او با دانشمندان اهل سنت پیرامون سجده بر مهری که از تربت حسینی (علیه‌السّلام) است می‌پردازیم. ۱ - سجده بر تربت برای خداچند نفر از دانشمندان اهل تسنن که بعضی از آنها از دوستان سابق محمد مرعی در دانشگاه الازهر بودند به دیدن او آمدند و گفتگویی به شرح زیر با او انجام شد. علماء سنی: شیعیان بر تربت حسینی سجده می‌کنند و لذا مشرک هستند زیرا سجده بر غیرخدا حرام است. محمد مرعی: سجده بر تربت، شرک نیست، زیرا شیعیان بر تربت برای خدا سجده می‌کنند نه برای خود مهر، به عبارت روشن‌تر حقیقت سجده، نهایت خضوع در برابر خداوند است، نه در برابر مهر. یکی از علماء سنی: اگر مطلب چنین است که می‌گویی، چرا شیعیان اصرار دارند که بر تربت حسینی سجده نمایند؟ چرا بر سایر چیزها سجده نمی‌کنند؟ محمد مرعی: این که ما بر خاک سجده می‌کنیم، بر اساس حدیثی است که مورد اتفاق همه فرقه‌های اسلامی است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «جعلت لی الارض مسجدا و طهورا؛ زمین برای من سجده گاه و پاکیزه قرار داده شده است». بنابراین به اتفاق همه مسلمین، سجده بر خاک جایز است. از این رو ما بر خاک سجده می‌کنیم. ۲ - اتفاق مسلمانان بر سجده بر خاکعالم سنی: چگونه مسلمانان بر این امر اتفاق نظر دارند؟ محمد مرعی: هنگامی که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از مکه به مدینه هجرت کرد، در همان آغاز، به ساختن مسجد دستور داد. آیا این مسجد فرش داشت؟ عالم سنی: نه، فرش نداشت. محمد مرعی: پس پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و مسلمانان بر چه چیزی سجده می‌کردند؟ عالم سنی: بر زمینی که از خاک، فرش شده بود، سجده می‌کردند. محمد مرعی: بعد از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مسلمانان در عصر خلافت ابوبکر و عمر و عثمان بر چه سجده می‌کردند؟ آیا مسجد فرش داشت؟ عالم سنی: نه فرش نداشت. آنها نیز بر خاک زمین مسجد سجده می‌کردند. محمد مرعی: بنابراین اعتراف کردی، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در همه نمازهای خود بر زمین خاکی سجده کرد و هم چنین مسلمانان در عصر او و در عصر بعد از او تا مدت‌ها بر روی خاک سجده می‌کردند. بنابراین باید گفت قطعاً سجده بر خاک صحیح است. ۳ - تهیه مهر از خاک پاکعالم سنی: آری، ولی اشکال من این است که شیعیان، تنها بر خاک سجده می‌کنند. آن هم خاکی که از زمینی گرفته و به صورت مهر درآورده و آن را در جیب خود می‌نهند و با خود حمل می‌کنند و در زمین دیگر می‌نهند و بر آن سجده می‌نمایند. محمد مرعی: اولاً، به عقیده شیعه، بر هر چیزی که زمین گفته شود جایز است، خواهد سنگ باشد و خواه خاک. ثانیاً، نظر به این که شرط است محل سجده پاک باشد، پس سجده بر زمین نجس یا خاک‌آلوده به نجاست جایز نیست، از این رو ما شیعیان، قطعه‌ای از گل خشکیده (به نام مهر) را که از خاک پاک تهیه شده، با خود حمل می‌کنیم؛ تا در نماز بر خاکی که مطمئناً پاک و تمیز است سجده کرده باشیم. و الّا مهر، موضوعیتی ندارد. عالم سنی: اگر منظور شیعه، سجده بر خاک پاک خالص است، چرا مقداری از خاک را حمل نمی‌کنند، بلکه «مهر» را حمل می‌کنند!! محمد مرعی: نظر به این که حمل خاک موجب خاک آلودگی لباس می‌شود و حمل آن مشکل است، از این رو شیعیان همان خاک را با آب می‌آمیزند و گل می‌کنند و سپس همان گل را در قالب زیبایی خشک می‌کنند تا حمل آن آسان و از خاک آلودگی لباس جلوگیری شود. ۴ - سجده بر غیر خاکعالم سنی: چرا شما به غیر خاک مانند حصیر، قالی و زیلو و...سجده نمی‌کنید؟ محمد مرعی: غرض از سجده، نهایت خضوع در برابر خداوند است و سجده بر خاک (چه خشکیده و به صورت مهر و چه نرم) بیشترین دلالت را بر خضوع و خشوع در برابر خدا دارد؛ زیرا خاک در نزد مردم ناچیزترین اشیاء است و ما بالاترین عضو بدن خود (یعنی پیشانی) را بر پست‌ترین چیز (خاک) در حال سجده می‌نهیم، تا با خضوع بیشتری خدا را عبادت کرده باشیم. بنابراین سجده بر خاک یا مهر، بهتر است از سجده بر اشیایی مثل قالی ابریشمی یا طلا و یا نقره و چه بسا سجده بر اشیاء یاد شده هیچ گونه دلالتی بر خضوع و کوچکی بنده در برابر خدا نداشته باشد. اکنون به من بگو آیا کسی که بر خاک خشکیده (مهر) سجده می‌کند تا تواضع و خضوعش در پیشگاه خدا رساتر باشد مشرک و کافر است؟ ولی سجده بر قالی و سنگ مرمر و...تواضع و تقرب به سوی خداست!! عالم سنی: پس این کلمات نوشته شده بر روی مهرها چیست؟ محمد مرعی: اولاً همه تربت‌ها دارای نوشته نیست. بلکه اکثرا بدون نوشته و ساده است. ثانیاً: اگر هم بر روی مهر کلماتی نوشته شده، اشاره به عظمت خدا و یا ذکری از اذکار دارد و یا نوشته شده که این خاک مربوط به کربلای معلی است، تو را به خدا سوگند آیا این نوشته‌ها موجب کفر است؟ و آیا این نوشته‌ها، تربت را از خاک بودن خارج می‌سازد؟ ۵ - برتری تربت کربلاعالم سنی: نه، ولی یک سؤال دیگر دارم. به من بگو در تربت زمین کربلا چه خصوصیتی وجود دارد که بسیاری از شیعیان مقیّدند تا بر تربت حسینی سجده کنند؟ محمد مرعی: راز این مطلب در روایاتی که از اهل بیت (علیهم‌السّلام) نقل شده نهفته است. امام صادق (علیه‌السّلام) فرموده‌اند: «السّجود علی تربة الحسین یخرق الحجب السّبع؛ (سجده بر تربت حسین (علیه‌السّلام) حجاب‌های هفتگانه را می‌شکافد). کنایه از این که به قبولی بسیار نزدیک است. نیز روایت شده که: آن حضرت فقط بر تربت حسین (علیه‌السّلام) سجده می‌کرد، به خاطر تذلّل و کوچکی در برابر خدای بزرگ. بنابراین تربت حسین (علیه‌السّلام) دارای یک نوع برتری است که در تربت‌های دیگر، آن برتری وجود ندارد. عالم سنی: آیا نماز بر تربت حسین (علیه‌السّلام) موجب قبولی نماز است، هر چند باطل باشد؟ محمد مرعی: شیعه معتقد است نمازی که فاقد یکی از شرائط صحت نماز باشد، باطل است، ولی اگر نمازی دارای همه شرایط صحت باشد و در سجده‌اش بر تربت حسین (علیه‌السّلام) سجده گردد، قبول می‌شود و موجب ثواب بیشتری خواهد شد. عالم سنی: آیا زمین کربلا از همه زمین‌ها، حتی از زمین مکه و مدینه برتر است، تا گفته شود که نماز بر تربت حسین (علیه‌السّلام) از نماز بر همه تربت‌ها برتر است؟! محمد مرعی: چه مانعی دارد که خداوند چنین خصوصیتی را در زمین کربلا قرار داده باشد؟ عالم سنی: زمین مکه، که همواره از زمان آدم (علیه‌السّلام) تاکنون جایگاه کعبه است و زمین مدینه که جسد مطهر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را در برگرفته است، آیا مقامی کمتر از مقام زمین کربلا دارند؟ عجیب است که حسین (علیه‌السّلام) بهتر از جدش محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) باشد!! ۶ - عنایت سه ویژگی به امام حسینمحمد مرعی: نه، اشتباه نکن. حسین (علیه‌السّلام) برتر از جدّش نیست. بلکه عظمت و شرافت او به خاطر عظمت مقام و شرافت جدش رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) است ولی راز این که خاک کربلا برتری یافته است این است که امام حسین (علیه‌السّلام) در آن سرزمین در راه حفظ دین جدش از جان خود و فرزندان و یارانش گذشت و به تمام مصائب تن در داد و خداوند متعال به خاطر آن، سه ویژگی را به امام حسین (علیه‌السّلام) داد: ۱. دعا در زیر قبه شریفش به استجابت می‌رسد. ۲. امامان، از نسل او هستند. ۳. در تربت، او شفا است. آیا اعطای چنین خصوصیتی به تربت حسین (علیه‌السّلام) اشکالی دارد؟ و آیا معنای این که می‌گوییم زمین کربلا از زمین مدینه برتر است این است که امام حسین (علیه‌السّلام) از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) برتر است تا شما به ما اشکال کنید؟ بلکه مطلب برعکس است یعنی احترام به تربت حسین (علیه‌السّلام) احترام به حسین (علیه‌السّلام) است و احترام به حسین (علیه‌السّلام) احترام به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) است و احترام به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) احترام به خداست. محمد مرعی می‌گوید: وقتی سخنان من به این جا رسید یکی از حاضرین که قانع شده بود، در حالی که شادمان بود برخاست و بسیار سخن مرا ستود و از من تمجید کرد و گفت: من از این پس مهری از تربت کربلا را با خود همراه می‌کنم تا بر آن نماز بخوانم. ۷ - پانویس۸ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مناظره درباره سجده بر تربت امام حسین»، تاریخ بازیابی۹۵/۷/۳۰. |